BIJ1

Een academische discussie over de kansen voor een ‘echt’ linkse partij in de Nederlandse politiek. Kans is één ding, noodzaak iets anders. Ons voortbestaan staat op het spel, dus waar is de urgentie? Na wat voorzichtige linkse succesjes in het buitenland sinds de massale opkomst van extreem rechts, worden de kansen van een echt linkse partij besproken door onze oude voorzitter Rebecca Timmer, socioloog Merijn Oudenampsen, journalist Remco van Mulligen en publicist Wouter Louwerens. Algemene conclusie: er zijn kansen, maar Nederland is nu eenmaal een rechts land dus een parlementaire meerderheid zullen we nooit krijgen. Timmer verwoordt het BIJ1-standpunt het meest scherp: ‘Er is een goede voedingsbodem voor een écht links geluid, geen links dat concessies doet en capituleert voor het kapitalisme’, zegt ze. De andere ‘linkse’ partijen zijn allemaal onderdeel van het kapitalistische systeem. Die zijn hun droom kwijtgeraakt en leveren geen systeemkritiek. Om een machtsbasis te vormen tegenover rechts en extreemrechts, moet ‘echt links’ werken vanuit een radicaal andere visie op mens en samenleving. Dat is de enige manier om mensen aan ons te binden. ‘Het gaat erom een alternatieve wereld te kunnen scheppen. Niet vanuit Den Haag, vanuit de Tweede Kamer, maar vanuit de straat.’ Dat we onze zetel kwijt zijn is vervelend voor de partij, maar niet het enige dat telt. Ook miste de partij een sterk fundament, volgens de oud-voorzitter. Reden voor het huidige bestuur om zwaar in te zetten op verbeteren van de interne organisatie. Niet alleen om sterker te staan bij verkiezingen, ook om te bouwen aan een brede beweging, samen met anderen die vechten voor fundamentele verandering. Die fundamentele verandering is precies wat BIJ1 anders maakt dan andere partijen, ook Partij voor de Dieren. Die is volgens Remco van Mulligen ‘de andere principieel linkse partij’, naast BIJ1. Hij doet het voorkomen alsof één hiervan genoeg is en BIJ1 overbodig. We beg to differ. Er is veel dat we sympathiek vinden aan de PvdD en we trekken vaak samen op, ook lokaal. Maar ook zij missen echte diepgaande systeemkritiek. Hoewel ze de uitwassen van kapitalisme bestrijden, zijn ze niet uitgesproken anti-kapitalistisch. Alleen BIJ1 is dat. En dat maakt BIJ1 uniek in de Nederlandse politiek. Wij zijn de laatste vaandeldragers van de dromers van een andere samenleving. En dat is geen luchtfietserij, maar absolute noodzaak. Kapitalisme is een doodlopende weg en bedreigt het voortbestaan van mens, dier en planeet. Alleen het omverwerpen ervan en vervangen door economisch systeem waarin we produceren voor gebruik in plaats van winst, en waarin welzijn voor iedereen uitgangspunt is, geeft ons de kans op een toekomst.

Kapitalisme en democratie staan op gespannen voet met elkaar. Zodra kapitalisme in gevaar is, wordt de democratische sluier weggetrokken van het autoritaire politieke systeem dat er al die tijd al onder zat. Als landen door het grootkapitaal worden geregeerd, hoeveel ruimte blijft er dan nog over voor democratie? Niet veel, blijkt. Kapitalisme en democratie zijn gebaseerd op een volkomen tegengestelde logica. Aan de ene kant staan gelijke civiele rechten, scheiding der machten, pluralisme, samenwerking en coöperatie, vrije discussie over onderwerpen en besluiten bij meerderheid ten behoeve van het algemene belang, met behoud van de bescherming van minderheden. Aan de andere kant staan ongelijke verdeling van eigendom en eigendomsrechten, een mensbeeld gebaseerd op egoïsme, competitie en streven naar particulier eigenbelang, een autoritaire machtsverhouding tussen arbeid en kapitaal, productie gericht op winstmaximalisatie ten koste van alles, en hiërarchische en zelfs dictatoriale politieke verhoudingen in bedrijven. Kapitalisme is niet democratisch en heeft democratie niet nodig. Zie de vele dictaturen waar het floreert, en de vele democratische landen wiens bewind gewelddadig werd omvergeworpen en vervangen door dictaturen om daar vervolgens een rabiaat kapitalistische economie te vestigen, meestal onder leiding van buitenlands grootkapitaal. Bijkomend effect: lokale bevolking onderdrukt en uitgemoord, cultuur en landschap vernietigd en lokale rijkdommen onder dwang gewonnen en verscheept naar het buitenland. Waar kapitalisme het dominante systeem is (en dat is vrijwel overal), is er een onderliggend totalitair politiek systeem dat zich voordoet als democratie. Als het onder vuur ligt – en dat is nu, met de klimaatcrisis, tot absurde proporties gegroeide ongelijkheid en een groeiend besef bij veel burgers dat er wel degelijk een alternatief is – moet zijn autoriteit weer worden hersteld en de bevolking tot de orde geroepen. Het systeem wordt dan zichtbaar. Dit is precies wat we zien gebeuren in Nederland en op veel andere plaatsen op de wereld. De partijen die nu aan de macht zijn, vertegenwoordigen gevestigde economische belangen. Het gemak waarmee democratische principes worden opgegeven, is een teken dat we in een fase van herstel van de ‘orde van het kapitaal’ zitten. Autoritair ‘polderfascisme’ neemt het over, want democratie lukt het niet meer om deze belangen voldoende te beschermen. De verborgen harde hand wordt zichtbaar. Het artikel stelt dat links moet bedenken hoe werkelijk verzet eruit moet zien. Dat verzet moet vóór alles antikapitalistisch zijn. Want kapitalisme en fascisme zijn dikke vrienden.

Ook extreem rechts is gewoon rechts. Laat je niet voor de gek houden door het gescheld en gebral van Wilders en zijn vrienden. Ons gezamenlijke geld verdwijnt in de zakken van de ondernemers. En de gewone mensen betalen hiervoor de prijs.

Voor iedereen die gelooft dat slavernij iets is uit het verleden. In mijnbouw naar grondstoffen, fast fashion maar ook in transport, tuinbouw en schoonmaak vindt dwangarbeid plaats. Onderzoek van de Internationale Arbeidsorganisatie, Walk Free en de Internationale Organisatie voor Migratie uit 2022 toont aan dat dwangarbeid en gedwongen huwelijken de afgelopen vijf jaar aanzienlijk zijn toegenomen. En het zijn overwegend mensen van kleur die hieroder te lijden hebben: lokale bevolking in landen in het globale Zuiden, en mensen met een migratie-afkomst in Westerse landen. Meer informatie: https://lnkd.in/eTGbxAWT

Is de revolutie nabij? Volgens mede-oprichter van Extinction Rebellion Roger Hallam is de omwenteling zelfs onontkomelijk, gezien de steeds groter wordende klimaatramp die op ons afkomt. Dit artikel is gericht op de Groenen in de UK, die XR-activisten – die daar de gevangenis ingaan – aan hun lot overlaten. Hij beschuldigt hen van reformistisch opportunisme: ‘Reformist expediency in pre-revolutionary times, defined as doing “what works” in the short term rather than responding to what is objectively real, is not only morally obscene, but also strategically illiterate.’ Voor Hallam is de tijd van reformisme – werken binnen de grenzen van het bestaande systeem om het te verbeteren – voorbij. Alleen revolutie kan ons nog redden: buiten het systeem om werken aan de complete omverwerping ervan. Reformisme werkt als er geen enkele kans op revolutie is; revolutie wordt mogelijk (en noodzakelijk) als het systeem zich verzet tegen iedere verbetering. Hij laat zich hierbij leiden door het idee van ‘structureel determinisme’ dat zegt dat, in de juiste omstandigheden, wat staat te gebeuren, allang vastligt. Er is niet aan te ontkomen. Nu is determinisme een fel bekritiseerd deel van klassiek (‘vulgair’) Marxisme. Dat de ene historische periode, met specifieke productie- en sociale verhoudingen, automatisch leidt tot een nieuwe, volgens een dialectisch proces gebaseerd op tegenstellingen en klassenstrijd (‘antagonismen’). Marx en Engels namen hier later in hun leven al afstand van. In 1890 schreef Engels: ‘Volgens de materialistische opvatting van geschiedenis wordt de menselijke geschiedenis ultiem bepaald door de productie en reproductie van het echte leven. Meer dat dit hebben Marx en ik nooit beweerd. Als iemand dit verdraaid tot ‘het economische element is het enige bepalende’, wordt deze uitspraak onzinnig.’ De grote vraag is nu: krijgt de klimaatcrisis dan het kapitalisme eindelijk de op knieën? Of lukt het weer om zich hier onderuit te wurmen, zoals het al zo vaak deed? We zien inderdaad dat het grootkapitaal zich op alle manieren verzet tegen íedere aanpassing in de manier van produceren, hoe klein ook, ten gunste van het klimaat. Wát er gebeurt, valt volledig binnen de grenzen van kapitalisme, met winstmaximalisatie als hoofdmotief. Ook wordt de economische macht ingezet om de publieke opinie en het politieke klimaat te beïnvloeden, zodat zorgen over klimaat de kop worden ingedrukt. Ondertussen stevenen we af op een catastrofe van ongekende omvang. ‘We hebben nog 2 jaar,’ zei Simon Stiell, Climate Change Executive Secretary van de VN, in april. Ook bij ons zijn partijen op zijn best reformisten, en is anti-kapitalisme nergens een actueel onderwerp. Behalve bij BIJ1. Hallam gokt erop dat een steeds groter deel van de mensen de ernst inziet en zich actief gaat verzetten, buiten het systeem om. Omdat in een pre-revolutionaire periode opportunisme niet meer werkt. En omdat de ineenstorting van het neoliberale kapitalisme onontkoombaar is.

Dit is de realiteit waarin we de komende weken? maanden? jaren? moeten leven. DeGoedeZaak presenteert: de echte bordesfoto met een uitleg bij (bijna) alle leden van het nieuwe kabinet. Ook handig: teken meteen de petitie tegen het normaliseren van extreemrechts en zijn niet-normale gedachtengoed.

Een dag na Keti Koti blijft dit beeld over: veel mooie vieringen, mooie en indringende woorden, muziek, gedichten en dans. Met excuses en tranen. Maar donkere wolken pakken zich samen. In de laatste paar dagen werd op talloze plekken de slavernij herdacht, erkend hoe deze geschiedenis de geschiedenis van Nederland en haar welvaart is (‘Behind Manchester stands Mississippi’) en hoe racisme tot op de dag van vandaag doorwerkt tot in de haarvaten van onze samenleving. Op sommige plaatsen werd hiervoor ‘doorvoelde’ excuses aangeboden. Nog één keer. Nu het nog kan. Mensen durfden zich nog uit te spreken. Gemeentebesturen zijn nog gevoelig voor argumenten, historisch besef en redelijkheid. Laten onderzoek doen naar de rol van hun lokale historische helden in de slavernij van hun stad. Iedere keer wordt zonneklaar dat hun rijkdom en kastelen voor het overgrote deel werden betaald met inkomsten uit slavernij. Gisteren kon het nog. Ministers, burgemeesters en andere leidinggevenden die zich durfden uit te spreken tegen onrecht. Die ons bezweerden dat maatregelen en excuses ‘onomkeerbaar’ zijn. Het klonk als een smeekbede, niet als zekerheid. Maar nu staan er uitgesproken racisten op het bordes (geflankeerd door politici die hun ogen sluiten), en komen die donkere wolken steeds dichterbij. ‘Slavernijgedram’, ‘anti-blank racisme’ en ‘propaganda en indoctrinatie’ – dit zijn de woorden die de grootste partij van Nederland overheeft voor het gedenken van één van de grootste misdaden uit de geschiedenis van ons land. En die wolken waren voelbaar gedurende alle plechtige en feestelijke momenten van de afgelopen dagen. Iedereen wist: hoelang kunnen we nog openlijk blijven vechten tegen institutioneel racisme en voor de gelijkwaardigheid van alle mensen? Wat gaat er gebeuren met alle toezeggingen, geld en herstelbetalingen? Hier in Nederland, en de overzeese gebiedsdelen? Plannen voor scholing, onderzoek, voorlichting en Keti Koti als nationale feestdag? Komt er ooit nog een vervolg, na die komma? De opdracht aan alle linkse partijen en iedereen die tegen ongelijkheid, racisme en discriminatie is, is duidelijk: blijven hameren op het belang van het slavernijverleden. Het is namelijk is óns verleden. Van ons allemaal. Het is onze gedeelde geschiedenis, ook van witte Nederlanders. Een gelijkwaardige samenleving voor iedereen is onmogelijk zonder dit te erkennen. Blijf je verzetten tegen alles waar dit nieuwe kabinet voor staat.

‘Was er een Frans-Algerijns conflict? Nee! Het was een brute bezetting, die ooit stopte. Is er een Israëlisch-Palestijns conflict? Nee! Er is een wrede bezetting van Palestina door Israël – en ook die moet ooit stoppen.’ Gideon Levy vergelijkt de situatie in Palestina met die van Algerije in de jaren ’50 van de vorige eeuw. En dat maakt veel duidelijk. De bezetting van Frankrijk van Algerije en de brute manier waarop Frankrijk de opstand en vrijheidsstrijd van de Algerijnen neersloeg tussen 1954 en ’62, is later vergeleken met de Holocaust vanwege zijn wreedheid en moordlust. Toch werd het voorgesteld als ‘conflict’, alsof hier twee ongeveer gelijkwaardige krachten tegenover elkaar stonden met beiden een claim op rechtvaardigheid en moreel gelijk. Niets was minder waar. Frankrijk was een koloniale macht die een ander land en bevolking bruut onderdrukte, en op een verschrikkelijke manier huishield tijdens de dekolonisatieoorlog. Guerillastrijd van de kant van de Algerijnen (FLN) nam het op tegen terrorisme tegen burgers, martelingen en moordpartijen door een enorm Franse leger, later uitgebreid met troepen uit het Vreemdelingenlegioen. De vergelijking met de situatie in Palestina dringt zich op. Alle pogingen om hier een ‘compexe situatie’ met bijbehorende mystificatie van te maken, leiden af van dit simpele feit: Israël is, zoals Frankrijk toen, een koloniale bezettingsmacht en heeft een apartheidsstaat gecreëerd waarin de Palestijnen – zoals alle gekoloniseerde volken – 2e rangs burgers zijn gemaakt. Het Westen verzet zich heftig tegen deze kwalificatie. Want wij waren en zijn die bezettingsmacht. Erkennen van Israël als koloniale bezetter, is deze rol en verantwoordelijkheid erkennen. Toegeven dat we nog steeds schuldig zijn aan onrecht, uitbuiting en genocide. Daarom wordt de vrijheidsstrijd beschreven alsof het terrorisme is, en het terrorisme van Israël als legitieme verdediging. ‘Er is maar één onderhandeling, dat is oorlog!’ – de woorden van toenmalige Franse minister van Binnenlandse Zaken en later president François Mitterrand. Hij werd hierin gesteund door de NAVO en... Israël. Dit klinkt allemaal erg herkenbaar. Maar terugkijkend is volkomen duidelijk wie er in Algerije het morele gelijk aan zijn kant had. En wat de weg voorwaards is: dekolonisatie. Dat is de enige oplossing van de onderdrukking van de Palestijnen. Dat begint met de erkenning dat Israël een Westerse koloniale bezettingsmacht is over een inheemse bevolking. De vergelijking met de Fransen in Algerije kan hier helpen. Hou bij alle berichtgeving over Gaza en de Palestijnen Algerije in je achterhoofd. Vergelijk, en zie hoe beide situaties op elkaar lijken. En houd moed, want zoals Gideon Levy hier zegt, er kwám een einde aan de bezetting van Algerije. Zoals er ooit een einde komt aan het kolonialisme in Gaza.

Extreemrechts zit nog niet op het pluche of het grootkapitaal schudt alle illusies van zich af en draait de duimschroeven aan. Vanaf nu gaat het weer om winst maken. We hebben een tijdlang mogen dromen. Dat bedrijven zich lieten overhalen om, tegen hun economische belang in, iets te doen met duurzaamheid, klimaat en besparen van energie. Dat ze gingen werken aan diversiteit en inclusie en het geluk van hun werknemers op waarde gingen schatten. Dat ze inzagen dat ze ook een maatschappelijke taak hadden, en hun ‘externaliteiten’ wel degelijk hún verantwoordelijkheid waren. Ging het tijdens de verkiezingen om migratie, hier wordt duidelijk waar het al die tijd al om draait: het creëren van de juiste economische, politieke en sociale voorwaarden waarin bedrijven weer zoveel mogelijk winst kunnen maken en alle vormen van verzet daartegen de kop worden ingedrukt. Want dat was nodig. Die periode van schijnbare dooi leek daadwerkelijke maatregelen voor klimaat en natuur mogelijk te maken. Maar die tijden zullen snel achter ons liggen. Met de politieke macht achter zich, en een bevolking die weer gedisciplineerd achter de leiders aanloopt, ligt de weg open voor ongebreideld binnenharken van geld. Alles wat hier niet aan bijdraagt, zal worden afgestoten. Klimaat, natuur, bestrijden van ongelijkheid en het verbeteren van de positie van gemarginaliseerde groepen. Dit soort bewegingen gaat ook altijd gepaard met een verharding, waarvoor het Engelse woord ‘austerity’ veel beter is dan het Nederlandse ‘bezuinigen’. Dat laatste is een fiscale en financiële soberheidsmaatregel, en mist de ideologische lading die past bij het grootkapitaal dat zijn ijzeren vuist weer laat zien. ‘Austerity’ kun je vertalen als ‘strengheid’ of ‘soberheid’ en roept beelden op van de broekriem aanhalen, autoritaire verhoudingen die weer in ere worden hersteld en een bevolking wiens bewegingsruimte flink wordt ingeperkt. Er wordt niet zomaar bezuinigd – nee: er wordt ‘keihard bezuinigd’. Ongelijkheid groeit, de samenleving verhardt en er gaat een gure, ijskoude wind waaien waarin de rancure van rechts alle ruimte krijgt om zijn gram te halen. De boodschap is duidelijk: kapitalisme zal zich nooit neerleggen bij pogingen om te vergroenen, rechtvaardiger te worden of zijn eigen daden te erkennen. Iedereen die denkt dat dit wel kan, zal met harde hand het tegendeel bijgebracht worden. Willen wij een wereld die schoon, rechtvaardig en leefbaar is, dan zullen we hiervan afscheid moeten nemen.

De Keti Koti Route: een online agenda en centraal platform voor Keti Koti evenementen, activiteiten, exposities, etc. in Nederland, Suriname en het Caribisch Koninkrijk. De Keti Koti Route is een initiatief van Omroep ZWART, met dank aan het Cultuurfonds. Het is een uitgebreide agenda die al begint in juni en toewerkt naar 1 juli.