Sarıhumma
Sarıhumma Grip benzeri bir tablodan, aÄır karaciÄer hastalıÄı ve kanamalı ateÅe kadar geniÅ bir hastalık tablosuna yol açan akut viral bir hastalıktır.[1]
Sarıhumma | |
---|---|
![]() | |
TEM mikrografisi ile görülen sarıhumma virüsü (234,000à yakınlaÅtırma) | |
Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları ![]() |
Nedenleri | Sivrisinekler |
Tanı | Kan testi |
Korunma | AÅılama |
Tedavi | Destek tedavisi |
Ãlüm | ~45.000 (2013) |
Tarihi
deÄiÅtirSarı humma salgını ilk defa 1700'lerde Ä°talya, Fransa, Ä°spanya ve Ä°ngiltere'de patlak vermiÅtir.[2] On dokuzuncu yüzyılda Ä°spanya'da 300.000 kiÅinin sarıhummadan öldüÄüne inanılıyor.[3] 1802'de Haiti Devrimi esnasında Fransız askerleri sarıhumma saldırısına maruz kaldılar; ordunun yarısı bu hastalıktan dolayı öldü.[4] 20. yüzyılın baÅlarında hastalıÄın insanlara bulaÅma yöntemininin anlaÅılması (öncelikli olarak sivrisinekler) ve bir aÅının ve diÄer önleyici önlemlerin geliÅtirilmesini saÄlayan, gönüllülerin de katıldıÄı (ki bazıları bu yüzden öldü) araÅtırmalar yapılana kadar Batı Yarımkürenin diÄer yerlerinde çıkan salgınlarda binlerce kiÅi öldü.
2020 yılında yeni tip Sarıhumma virusu Sudan'da görüldü[5]
Rezervuar: Maymun
Vektör: sivrisinek
BulaÅ Åu Åekillerde olabilir:
Maymun â sivrisinek â maymun
Maymun â sivrisinek â insan
Patojenez
deÄiÅtirSarı hummaya Flaviviridae ailesinden pozitif iplikçikli tek dizili bir RNA virüsü olan arbovirus sebep olur. Enfeksiyon hastalıklı eklem bacaklının tükürüÄünde bulunan virüsü deri yoluyla bırakması sonucunda baÅlar. Bu sivrisinekler Afrika'da Aedes simpsaloni, A. africanus ve A. aegypti, Güney Amerika'da Haemagogus cinsi ve Fransa'da Sabethes cinsini kapsar. Enfeksiyondan sonra virüs ilk önce yerel olarak çoÄalır bunu takiben baÄıÅıklık sistemi yoluyla vücudun kalanına yayılır.[6]
Klinik Bulgular
deÄiÅtirKaraciÄer yetmezliÄi, renal Yetmezlik, koagülopati (pıhtılaÅma bozuklukları), Åok.[7]
BulaÅma Yolları
deÄiÅtirVirüs, günümüzde tropik bölgelerde görülür ve vektörler aracılıÄı ile insanlara bulaÅır. Etkili bir aÅının varlıÄına raÄmen birçok Afrika ve Güney Amerika ülkesinde hemorajik hastalıÄın önemli sebeplerinden biridir. Sarı tabiri bazı hastalarda görülen sarılık semptomundan gelir.[8]
Ä°nfeksiyon, Remisyon, Ä°ntoksikasyon evreleri bulunur.
HastalıÄı Ãnleme
deÄiÅtirSıtmada olduÄu gibi sivrisineklerden korunmak ve mücadele etmek büyük önem taÅır. Sarı hummadan aÅı ile korunmak da mümkündür. Sarı hummanın bulunduÄu bölgelere gidenlerden veya bu bölgelerden diÄer ülkelere geçenlerden sarıhumma aÅısı olduklarını belgelendirmeleri istenebilir. AÅı sertifikası aÅıdan 10 gün sonra ve ömür boyu[9] geçerlidir. DiÄer aÅılarla aynı anda, farklı yerlere uygulanabilir.
Enfeksiyondan doÄal iyileÅenler de de ömür boyu baÄıÅıklık kalır.
AÅılama
deÄiÅtirHayat boyu korur.
Seyahatten 10 gün önce yapılması tavsiye edilir.
Endemik bölgelere seyahat edenlerin ve bu bölgelerde yaÅayanların aÅı olması tavsiye edilir.
Ayrıca bakınız
deÄiÅtirNotlar
deÄiÅtir- ^ Schmaljohn AL, McClain D. (1996). "Alphaviruses (Togaviridae) and Flaviviruses (Flaviviridae)". Baron S (Ed.). Medical Microbiology (4. ed. bas.). Univ of Texas Medical Branch. ISBNÂ 0-9631172-1-1.
- ^ "TKH Virology Notes: Yellow Fever". 28 Eylül 2008 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 25 Kasım 2008.
- ^ "Tiger mosquitoes and the history of yellow fever and dengue in Spain". 18 Ocak 2016 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 25 Kasım 2008.
- ^ Bollet, AJ (2004). Plagues and Poxes: The Impact of Human History on Epidemic Disease. Demos Medical Publishing. ss. syf. 48-9. ISBN 1-888799-79-X.
- ^ https://www.aa.com.tr/tr/dunya/guney-sudanin-guneyinde-sari-humma-salgini-basladi/1804223 [yalın URL]
- ^ Ryan KJ; Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4. ed. bas.). McGraw Hill. ISBN 0-8385-8529-9.
- ^ "SARIHUMMA". 15 Kasım 2017 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi.
- ^ Anker M, Schaaf D; ve diÄerleri. (7 Ocak 2000). "WHO Report on Global Surveillance of Epidemic-prone Infectious Diseases" (PDF). WHO. s. 11. 28 AÄustos 2017 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi (PDF). EriÅim tarihi: 11 Haziran 2007.
- ^ "ArÅivlenmiÅ kopya". 19 Eylül 2016 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 18 Eylül 2016.
Hastalık ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriÄini geniÅleterek Vikipedi'ye katkı saÄlayabilirsiniz. |
Sınıflandırma | |
---|---|
DıŠkaynaklar |